Στην Παγκόσμια Ιστορία, αλλά και στην Ιστορία της Φωτογραφίας και της φωτοειδησεογραφίας (photo journalism) δεν είναι λίγες οι φορές που μία φωτογραφία έχει αλλοιωθεί με σκοπό τον εντυπωσιασμό ή στο να κερδηθεί ένα διεθνές βραβείο (στις πιο σύγχρονες εποχές) αλλά ακόμα και λόγω προπαγάνδας ή πολιτικής σκοπιμότητας.
Μαζέψαμε παρακάτω ένα μεγάλο αριθμό τέτοιων χαρακτηριστικών παραδειγμάτων. Πολλές από αυτές είναι γνωστές φωτός, αλλά σίγουρα δεν είναι πολλές αυτές που γνωρίζετε πως δεν είναι γνήσιες, πως έχουν «πειραχτεί» με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Ας τις δούμε και ας δούμε και την ιστορία πίσω από αυτές. Το πώς και το γιατί.... Ή τουλάχιστον όσα περισσότερα στοιχεία σχετικά με το «πείραγμα» έχουν γίνει γνωστά.
1860: Αυτό (αριστερά) είναι ένα από τα πιό γνωστά πορτρέτα του Abraham Lincoln. Δυστυχώς, μόνο το κεφάλι ανήκει στον ίδιο. Το σώμα ανήκει σε άλλο Αμερικανό Πολιτικό, τον John Calhoun.
1865: Ο στρατηγός Francis Blair (στην καρέκλα δεξιά) προστέθηκε αργότερα στη φωτογραφία
1930: Ο νεαρός κομισάριος (δεξιά) ενοχλεί στο πορτρέτο του Στάλιν. Μαζί με την σκιά από το πρόσωπο και το παλτό του... αφαιρέθηκε και ο ενοχλητικός κομισάριος! Πιο καλά δεν δείχνει... μόνος και «λεβέντης»;
1937: Από αυτό το χαλαρό «οικογενειακό» στιγμιότυπο του Χίτλερ, εξαφανίστηκε μυστηριωδώς από το δεξί μέρος ο Goebbels. Παραμένει ασαφές για ποιο λόγο ακριβώς ο Goebbels έχασε την εύνοια του Χίτλερ.
1942: Πόσο... αγέρωχος και ...ηρωικός θα φαινόταν ο Benito Mussolini αν πόζαρε πάνω σε ένα άλογο με τον ιπποκόμο να το συγκρατεί από τα γκέμια; «Δεν λέει»! Έτσι, λοιπόν, ο Μπενίτο διέταξε να απομακρυνθεί πάραυτα! Όχι το άλογο! Ο ιπποκόμος!
1945: Αυτή είναι η πασίγνωστη φωτογραφία που δείχνει σοβιετικούς στρατιώτες να ανεβάζουν την σημαία με το σφυροδρέπανο στην στέγη του Ράιχσταγκ τον Μάιο του 1945.1968: Kάποιος σβήστηκε από το μέσο αυτής της φωτογραφίας του Fidel Castro. Γιατί άραγε; Απλά δεν ήταν σημαντικό να είναι στο κάδρο και ενοχλεί, δεν αφήνει τη φιγούρα του Φιντέλ να... «αναπνεύσει»!? Ή μήπως υπάρχει κάποιος άλλος πολιτικός λόγος; Κάποιος αντιφρονούντας; Κάποιος που μάλωσε με τον Φιντέλ;
1970: Με αυτή τη φωτογραφία του o John Filo κέρδισε το βραβείο Pulitzer. Ο φράκτης εξαφανίστηκε από το υπόβαθρο. (Ένας πάσαλος όλος κι όλος, αλλά ήταν σε κακό σημείο: πάνω από το κεφάλι της γυναίκας, του προσώπου που πρωταγωνιστεί).
1971: Ο Καγκελάριος της (πρώην) Δυτικής Γερμανίας, Willie Brandt, σε συνομιλίες με τον Leonid Brezhnev. Φήμες που κυκλοφορούσαν λέγανε ότι και οι δύο ήταν αρκετά μεθυσμένοι κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Αλήθεια ή όχι ίσως δεν το μάθουμε ποτέ. Στον γερμανικό Τύπο πάντως υπήρξε η φωτογραφία (δεξιά), στην οποία τα μπουκάλια του κρασιού φαίνονταν στο βάθος, ενώ στο σοβιετικό Τύπο (εφημερίδα πάνω) τα μπουκάλια απλά... εξαφανίστηκαν. Άλλη μια λεπτομέρεια: Ο Μπραντ στην original φωτογραφία καπνίζει. Ενώ στη... σοβιετική εκδοχή... χαμογελάει!
1976: Η Αποκαλούμενη «ζώνη των τεσσάρων». Η ομάδα των ηγετών του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, τα οποία συνελήφθησαν το 1976 μετά από το θάνατο του Mao Tse Tung. Θα τους δείτε όλους στην δεύτερη φωτογραφία. Στην πειραγμένη όμως, ...λάμπουν δια της απουσίας τους! Αφαιρέθηκαν αφήνοντας ένα τραγικό κενό που χωράει ακριβώς τέσσερις ανθρώπους (τρεις στο αριστερό κενό και ένας στο δεξί). Η σειρά των ανθρώπων φαίνεται εξάλλου αλλόκοτα αποκομμένη σε 3 διαφορετικά γκρουπ.
1982: Οι πυραμίδες μετακινήθηκαν προκειμένου να χωρέσουν στο εξώφυλλο του National Geographic. (γι αυτό εδώ ας κρατήσουμε μία επιφύλαξη, για δύο λόγους: α. Το National Geographic φημίζεται για την φωτογραφική του αξία και δε θα ρίσκαρε ένα τόσο τραβηγμένο μοντάζ στο εξώφυλλό του! Β. Από συγεκριμένη γωνία και με μεγάλο τηλεφακό, οποιαδήποτε πυραμίδα μπορεί να φαίνεται δίπλα ή πίσω από οποιαδήποτε άλλη! σ.σ. δεν μου φαίνεται για «πείραγμα»).
Σημείωση: από άλλη πηγή διαβάζουμε ότι ο διεθυντής φωτογραφίας του N.G. παραδέχτηκε πείραγμα στη φωτογραφία πολύ αργότερα. Αλλά δεν είναι «μοντάζ» ή ψέμα. Όλο κι όλο το πείραγμα στη φωτό ήταν το γεγονός ότι ένα οριζόντιο πλάνο «ζουλίχτηκε» (στριμώχτηκε) για να δείχνει σαν όρθιο ώστε να χωρέσει στον κατακόρυφο (portrait) προσανατολισμό του εξωφύλλου. Με λίγα λόγια, μια «οριζόντια» φωτογραφία, ζουλίχτηκε ώστε να γίνει «κατακόρυφη» με σκοπό να χωρέσει τις σιλουέτες και των δύο πυραμίδων στο εξώφυλλο. Αυτό δεν είναι παραποίηση με την κλασσική ένοια. Και είναι καλλιτεχνικά θεμιτό. Παρ’ όλα αυτά, η αυστηρότητα σε φωτογραφικά θέματα του N.G. (τι σας είπα πριν;) οδήγησε τον διευθυντή του να παραδεχτεί ότι η φωτό είναι πειραγμένη!!!
1989: Σκάνδαλο ξεσπάει στις ΗΠΑ. Τηλεοπτικό περιδικό έχει εξώφυλλο την Oprah Winfrey. Όμως η φωτό είναι μοντάζ. Το κεφάλι είναι της Όπρα αλλά το σώμα ανήκει στη διάσημη ηθοποιό Ανν Μάργκρετ (από μια φωτογραφία της του 1979). Καμία από τις δύο δεν γνωρίζει για το μοντάζ! Την απάτη ανακαλύπτει ο ράφτης (μόδιστρος) της Μάργκρετ, επειδή αναγνώρισε το φόρεμά της (δική του δημιουργία).
1994: Δύο σκέιτερ, επιστήθιες εχθροί στον αθλητικό στίβο αλλά και στην ίδια τη ζωή, η Nancy Kerrigan και η Tonya Harding, που δεν συναντήθηκαν ποτέ μαζί στον πάγο, εικονίζονται στο «μούφα» εξώφυλλο να πατινάρουν δίπλα-δίπλα. Κλασσική περίπτωση μοντάζ (πανεύκολου στην περίπτωση του λευκού background, που ακόμα κι ένα παιδί θα έφτιαχνε στο Photoshop σε δευτερόλεπτα) που όμως είχε αποτέλεσμα: ο τίτλος αναφέρει «Η Τόνια και η Νάνσι συναντήθηκαν στην προπόνηση»! Τόσο απλό. Λένε ότι όσο πιο μεγάλο το ψέμα, τόσο πιο πιστευτό.
1994: Το περιοδικό Time σκούρυνε τη φωτογραφία του O Jay Simpson, για να φαίνεται πιο «σκοτεινός» και "απειλητικός". Το «τρυκ» θα είχε πετύχει αν (για κακή τύχη του Time) δεν συνέπεφτε την ίδια στιγμή το αντίπαλο περιοδικό «Newsweek» να δημοσιεύσει επίσης στο εξώφυλλό του την ίδια φωτογραφία, αλλά... απείραχτη!
1997: Μετά από μια τρομοκρατική επίθεση στο ναό Hatshepsut στο Luxor της Αιγύπτου, όπου τρομοκράτες εκτέλεσαν 58 τουρίστες, η Ελβετική εφημερίδα Blick δημοσίευσε την αριστερή φωτογραφία με αλλοιωμένο ψηφιακά το χρώμα του υγρού στο πρώτο πλάνο, ώστε να μοιάζει με αίμα που ρέει από το ναό! Στην αληθινή (δεξιά) φωτογραφία είναι εμφανές ότι πρόκειται για απλό νερό!
1997: Αυτή τη φορά ήταν το περιοδικό Newsweek που αποφάσισε να "πειράξει" μια φωτογραφία (τα δόντια στη γυναίκα). Το Time δημοσίευσε την κανονική φωτογραφία.
2000: Στην προσπάθειά τους να κάνουν το «politically correct» (πολιτικώς ορθό) και να δείξουν και τα δύο φυλετικά χρώματα στο εξώφυλλο μιας μπροσούρας, οι υπεύθυνοι του Πανεπιστημίου του Μάντισον, στο Γουισκόνσιν των ΗΠΑ, πρόσθεσαν ψηφιακά ένα μαύρο φοιτητή ανάμεσα στους λευκούς οπαδούς της ποδοσφαιρικής ομάδας του Πανεπιστημίου. Η αρχική φωτογραφία των λευκών οπαδών (αριστερά) τραβήχτηκε το 1993. Η φωτογραφία του μαύρου φοιτητή, του Diallo Shabazz, τραβήχτηκε το 1994. Οι υπεύθυνοι του Πανεπιστημίου λένε ότι πέρασαν ολόκληρο το καλοκαίρι ψάχνοντας φωτογραφίες να δείχνουν τον φυλετικό πλουραλισμό, χωρίς όμως επιτυχία!
2003: Το περιοδικό GQ δημοσιεύει φωτογραφία της Kate Winslet που τη δείχνει πιο λεπτή. Η ίδια δυσαρεστήθηκε πολύ και είπε ότι το πάχος των ποδιών της μειώθηκε κατά το ένα τρίτο. (Απορία: ήθελε να μειωθεί περισσότερο ή καθόλου; Άγνωσται αι βουλαί των stars).
2003: Στο εξώφυλλο του album «Abbey Road» των Beatles, ο Paul McCartney (ο τρίτος στη σειρά, όπως περπατάνε) φαίνεται καθαρά να κρατάει ένα τσιγάρο στο δεξί του χέρι. Στο poster όμως που κυκλοφόρησε μετέπειτα στην αγορά των ΗΠΑ, το τσιγάρο έχει... αφαιρεθεί! (αντικαπντιστική λύσσα από τότε!).
2003: Η Τζούλια Ρόμπερτς στολίζει το εξώφυλλο του περιοδικού Redbook. Καλή δεν είναι; Ναι. Όμως, το κεφάλι και το σώμα της δεν ανήκουν στην ίδια φωτογραφική λήψη. Δύο διαφορετικές φωτογραφίες χρησιμοποιήθηκαν για να συνθέσουν τη μία του εξωφύλλου. Ο αρχισυντάκτης εξήγησε αργότερα ότι θέλανε να φτιάξουν το «τέλειο εξώφυλλο».
2003: Ψηφιακή σύνθεση ενός Βρεττανού στρατιώτη στη Μπάσρα του Ιράκ. Η πρώτη φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο των Times του Los Angeles, λίγο μετά την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ. Παρ’ όλα αυτά αποκαλύφθηκε ότι ήταν σύνθεση δύο διαφορετικών λήψεων (κάτω). Ο υπεύθυνος για τη φωτογραφική ύλη συντάκτης, Brian Walski, απολύθηκε όταν οι εκδότες ανακάλυψαν τη φωτογραφική απάτη.
2004: Προς το τέλος της προεκλογικής εκστρατείας για την εκλογή του Αμερικανού Προέδρου, η εκστρατεία του Μπους κυκλοφόρησε ένα τηλεοπτικό σποτ με τον τίτλος «Whatever it takes» (που σημαίνει στα ελληνικά «Ό,τι κι αν χρειαστεί» ή πιο ελεύθερα «Θα κάνουμε τα πάντα» ή «Πάση θυσία» - το σλόγκαν έχει διφορούμενη σημασία, όπως το αντιλαμβάνεται κανείς). Το σποτ περιλάμβανε μία φωτό (πάνω) πλήθους στρατιωτών να ακούν την ομιλία του Μπους, και ένα πιτσιρικά στο πρώτο πλάνο να κυματίζει μία αμερικανική σημαία.
Ένας συντάκτης του προοδευτικού blog Daily Kos δεν άργησε να παρατηρήσει ότι η φωτογραφία ήταν εμφανώς πειραγμένη, καθώς τα ίδια και τα ίδια πρόσωπα επαναλαμβάνονταν σε διάφορα σημεία της φωτογραφίας ανάμεσα στο πλήθος. Αρχικά πίστεψαν ότι τα πρόσωπα αντιγράφηκαν ξανά και ξανά ώστε το πλήθος να φαίνεται μεγάλο, μεγαλύτερο από ό,τι ήταν στην πραγματικότητα το ακροατήριο. Το στρατόπεδο της εκστρατείας του Μπους σύντομα απάντησε στην κατακραυγή που δημιουργήθηκε, αποκαλύπτοντας ότι η αρχική φωτογραφία (μέση) έδειχνε τον Μπους να στέκεται στο πόντιουμ του ομιλητή. Είχαν ζητήσει από ένα μοντέρ τηλεόρασης να μοντάρει την εικόνα έτσι ώστε να εστιάζεται η προσοχή στον πιτσιρίκο στο πρώτο πλάνο με τη σημαία στο χέρι. Αντί να κόψει την εικόνα, αφήνοντας τον Μπους έξω, ο μοντέρ προτίμησε να καλύψει τον Μπους με πρόσωπα που δανείστηκε από τα γειτονικά σημεία της αρχικής φωτογραφίας.
Το στρατόπεδο του Κέρυ έβγαλε ανακοίνωση που έλεγε: «Τώρα ξέρουμε γιατί αυτή η διαφήμιση λέγεται «ό,τι κι αν χρειαστεί»! Αυτή η Προεδρία (του Μπους) είχε πάντα πρόβλημα στο να λέει την αλήθεια, για όλα τα ζητήματα, από το Ιράκ έως το εργασιακό και το σύστημα υγείας». Το στρατόπεδο του Μπους αντικατάστησε το σποτ με μία νεότερη έκδοση που δεν περιελάμβανε την «πειραγμένη» φωτό.
Στην φωτό κάτω, τα πρόσωπα που επαναλαμβάνονται είναι σημειωμένα με κύκλους (όπως τα δημοσίευσε το blog Daily Kos).
Follow Us:
Twitter Facebook RSS